Żeby „lyba” była „rybą”

Problemy z wymową głoski „r” u dzieci wielu rodzicom spędzają sen z powiek. Co powinno nas zaniepokoić i kiedy warto zasięgnąć porady logopedy?
Głoska „r” powinna pojawić się pomiędzy 3. a 5. rokiem życia. Zwykle dzieci wymawiają ją w wieku 4 lat. Wcześniej może dochodzić do substytucji, tj. zastępowania jej głoską „l”, „ł” lub „j”. Warto zaznaczyć, że stosujące te „zastępstwa” dziecko powinno wiedzieć, jak ma brzmieć prawidłowa wymowa „r”, ale samo po prostu nie potrafi jeszcze dobrze wyartykułować tej głoski. Dlatego, kiedy rodzic poprawia dziecko: „nie mówi się lowel, tylko rower”, ono oburzone odpowiada: „przecież mówię:
lowel!”
Zamiast „r” inna głoska albo… nic
Rotacyzm, czyli nieprawidłowa realizacja głoski „r” może przybierać różne formy. Jedną z nich jest mogirotacyzm, który polega na pomijaniu „r”. To bardzo rzadki problem, spotykany przede wszystkim wśród młodzieży i dorosłych. Gdy w miejscu „r” pojawia się inna głoska, najczęściej: „l”, „j”, ale też „d”, „n”, „ł”, „w”, mamy do czynienia z pararotacyzmem. Taka wymowa jest trudna do zrozumienia przez otoczenie, tym bardziej, że często idzie parze z innymi wadami wymowy.
Zwróćmy jednak uwagę na to, że o mogirotacyzmie i pararotacyzmie możemy mówić dopiero po 5. - 6. roku życia dziecka. Spotykane wcześniej opuszczanie lub zastępowanie głoski „r” to, o czym była mowa wcześniej, naturalne zjawisko związane z rozwojem mowy dziecka.
„R”, które nie brzmi jak „r”
Ostatnią formą rotacyzmu jest rotacyzm właściwy, który dotyczy osób w różnym wieku, zarówno dzieci, jak i dorosłych. Polega on na deformacji głoski „r”, jej nieprawidłowej artykulacji, czego efektem jest zniekształcenie dźwięku. Zależnie od zmiany miejsca artykulacji możemy wyróżnić kilka typów rotacyzmu właściwego. Dla zobrazowania tego problemu przyjrzyjmy się najczęściej spotykanemu - rotacyzmowi języczkowemu, popularnie nazywanym „r” francuskim. Prawidłowa artykulacja „r” polega na dotknięciu czubkiem języka wałka dziąsłowego za górnymi zębami. W rotacyzmie języczkowym natomiast język nie bierze udziału w artykulacji, podniebienie miękkie unosi się, zamykając przejście do jamy nosowej, zaś języczek zaczyna drgać.
Wsłuchując się w mowę dziecka, powinniśmy więc zwrócić uwagę na to, czy w ogóle wymawia „r”, a może zastępuje je inną głoską lub wymawia, ale w sposób, który nie brzmi prawidłowo. Pamiętajmy przy tym, żeby wziąć pod uwagę wiek malucha oraz, że tempo rozwoju mowy jest sprawą indywidualną. Przyjmuje się, że półroczne opóźnianie poszczególnych etapów nie jest powodem do niepokoju.